Czym jest nauka przez doświadczenie?
Znajomi wielokrotnie powtarzali, by nie zostawiać samochodu w tej dzielnicy. „Co się może stać?” – myślisz sobie i oczywiście, widząc wolne miejsce, parkujesz tam swoje auto na całe popołudnie. Wracasz, a pojazd pomalowany jest sprayem i ma wgniecioną maskę. Już nigdy nie zostawisz samochodu w tym miejscu. Właśnie zadziałała metoda experiential learning!
Podstawowe założenia nauki przez doświadczenie
Praktycy tej metody twierdzą, że jest ona najlepszą z punktu widzenia uczenia dorosłych, gdyż angażuje cztery obszary intelektualnego procesu niezbędnego do urzeczywistnienia zmiany. Głowa przyswaja wiedzę. Serce symbolizuje przekonanie o wartości tej wiedzy. Ręce to sfera praktyczna, narzędzie, które pozwala na wprowadzanie nauk w życie. W końcu, aby móc dostrzec rezultaty, potrzebna jest konsekwencja. Nauka przez doświadczenie jest wysoce skuteczna ze względu na pełną korelację pomiędzy działaniem, a efektem tego działania.
Każda gra biznesowa z tego nurtu wykorzystuje doświadczenie szkoleniowe (learning experience), które zwykle zawiera pewien z góry określony scenariusz i w którym uczestnicy mają określoną misję do spełnienia. Scenariusze mają za zadanie takie zaangażowanie uczestników, aby w sposób bezpieczny mogli podejmować niezależne decyzje co do sposobu działania w ramach doświadczenia, a następnie podlegali wszystkim konsekwencjom swoich działań – zarówno pozytywnym, jak i negatywnym. Doświadczenie w grze szkoleniowej może przenosić uczestników w dowolną rzeczywistość – np. czasy rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej lub Kosmos w odległej przyszłości, jednak wnioski i analogie z niego płynące muszą zostać precyzyjnie przełożone na środowisko biznesowe danej grupy uczestników. Przełożenie doświadczenia na rzeczywistość uczestników i wyciągnięcie wniosków następuje podczas podsumowania, które stanowi najważniejszą część gry biznesowej.
W metodzie nauki przez doświadczenie, efekt zmiany postaw uzyskuje się poprzez stosowanie procesu: rozmrożenie – przesunięcie – zamrożenie. Z tego powodu bardzo istotne jest umożliwienie uczestnikom pełnego zrozumienia własnych zachowań w trakcie gry integracyjnej. Niezbędne jest tu jednak urealnienie wniosków wypływających z doświadczenia poprzez odniesienie ich do rzeczywistości bezpośrednio ich dotyczącej, czyli wyciągnięcie z pomocą moderatora konkretnych analogii biznesowych. Dzięki temu w grze biznesowej następuje moment wyboru (ang. Point of Choice™), co do zmiany sposobu działania na przyszłość. Jest on trudny do osiągnięcia w przypadku tradycyjnych szkoleń, gdyż nie gwarantują one powiązania treści z osobistymi doświadczeniami uczestników. Tak jak w przypadku przytoczonego przeze mnie przykładu z samochodem i przestrogami znajomych można w procesie szkolenia przestrzegać przed określonym działaniem i wykazać nawet na przykładach jakie są tego konsekwencje, bądź korzyści ze zmiany. Nie będzie to jednak tak skuteczne w kontekście decyzji, co do zmiany sposobu działania, jak bezpośrednie doświadczenie tych konsekwencji przez uczestnika gry biznesowej. To właśnie jest jednym z głównych założeń nauki przez doświadczenie.
Rdzeniem metody jest wspomniane już podsumowanie (debrief), w trakcie którego następuje analiza doświadczenia wyniesionego z gry szkoleniowej i przetłumaczenie go na język biznesu. Ta część doświadczenia prowadzi do podjęcia wyboru i jest zakończona planem działania. Indywidualny plan działania uczestnika koncentruje się wokół tych aspektów związanych z jego rozwojem, które bezpośrednio wyniknęły z doświadczenia (np. wyprawy międzygalaktycznej), a mogą zwiększyć jego efektywność w przyszłości. Dzięki temu metoda wpływa na proces kształtowania samoświadomości uczestników i zapewnia trwałe efekt zmiany postaw. Jest to kolejne założenie, które legło u podstaw tego typu działań rozwojowych.
Warunki skuteczności transferu wiedzy i umiejętności.
Nauka przez doświadczenie jest elementem składowym całego procesu zmiany, obejmującego pięć poziomów: uświadomienie potrzeby zmiany, chęci zmiany, nabycie wiedzy, nabycie umiejętności i wzmocnienie postaw. Metoda ta daje poczucie sprawczości i pozwala wziąć odpowiedzialność za swoje działanie. Przejście przez doświadczenie sprawia, że uczestnik gry biznesowej sam uświadamia sobie, jak jego konkretne działania i zachowania prowadzą do takich, a nie innych rezultatów.
Przy czym potrzebna jest bardzo dobra analiza potrzeb, poznanie wszystkich uwarunkowań i sposobów działania osób w konkretnej organizacji, branży i środowisku biznesowym. Konieczne jest dokładne opisanie umiejętności i postaw jakie powinny ulec zmianie w efekcie szkolenia oraz precyzyjnie określenie i nazwanie wszystkich analogii biznesowych, które wynikają z udziału w grze integracyjnej. Na przykład jeśli w scenariuszu wyprawy kosmicznej występują ataki dronów bojowych to musimy bardzo dokładnie wiedzieć przygotowując grę biznesową, do jakich zdarzeń z realiów zawodowych uczestników możemy je bezpośrednio porównać. Przygotowanie moderatora w najdrobniejszych szczegółach zarówno w przekazywaniu zasad danego doświadczenia, jak i pomocy uczestnikom w wyciąganiu wniosków w trakcie podsumowania ma kluczowe znaczenie jeśli chodzi o efekt końcowy. Jeśli do tego dodamy bardzo dobre umiejętności facylitacji, dynamiczną osobowość oraz angażujący sposób prowadzenia gry szkoleniowej, a przede wszystkim motywację i pozytywne nastawienie uczestników, to mamy gotowy przepis na sukces całego projektu rozwojowego.
Kiedy warto stosować naukę przez doświadczenie?
Gry biznesowe wykorzystujące metodę nauki przez doświadczenie bardzo dobrze sprawdzają się w przypadku rozwoju umiejętności miękkich, które są potrzebne do skutecznego zarządzania zasobami twardymi. W trakcie gry szkoleniowej uczestnicy wykorzystują swoje dotychczasowe umiejętności np. planowania lub komunikowania się w takim stopniu, jaki mają już wypraktykowany. Następnie, poprzez analizę rezultatów własnych działań, które wynikają właśnie z ich dotychczasowych umiejętności, bądź ich braku, wyciągają wnioski i są gotowi do ich nabycia bądź rozwoju. Następuje to poprzez podjęcie indywidualnych zobowiązań w kwestii zmiany sposobu działania, a co ważniejsze sporządzenie planu działania z tą zmianą związanego. Doświadczenie w ramach gry biznesowej w bezpiecznym środowisku ma skłaniać do myślenia i podejmowania decyzji co do swoich działań. Uczestnicy działają w grze szkoleniowej na przysłowiowym autopilocie i odtwarzają zachowania z pracy, a tam nie zawsze w pełni widzą ich konsekwencje. W przypadku gry szkoleniowej te konsekwencje dosięgają ich tu i teraz, co daje bardzo wymierny i wymowny efekt.
Nauka przez doświadczenie – jaka korzyść dla firmy?
Podczas gier biznesowych uczestnicy doświadczają prawdziwych emocji, dzięki czemu ich reakcje oraz zachowania są realne, zaś konsekwencje ich decyzji stanowią odbicie rzeczywistych, a nie życzeniowych sposobów działania. Ma to szczególne znaczenie dla zobrazowania i uświadomienia pracownikom, jakie są ich sposoby funkcjonowania w realnych sytuacjach biznesowych.
Udział w grze szkoleniowej pomaga w uzyskaniu bodźca do zmiany i skłania do wysnuwania samodzielnych wniosków. Nawet jeśli pracownik był już wielokrotnie szkolony z danej grupy umiejętności, lecz z jakichś powodów ich nie stosuje (częsty efekt w przypadku szkoleń tradycyjnych) to udział w grze biznesowej stanowi dla niego swego rodzaju „przyłożenie prądu” – pozwala nabrać nowego, ożywczego spojrzenia na swoje działanie. Wzrasta wówczas motywacja i chęć poszukiwania nowych sposobów działania, co ma wpływ na poprawę jakości pracy jednostek i zespołów w organizacjach.
